De kleurenleer van Goethe

Volgens Goethe ontstaan de twee basiskleuren geel en blauw door een wisselwerking tussen licht en duisternis. Geel is het licht dat we waarnemen door een donkere atmosfeer heen. Door verdonkering van geel ontstaat rood. Blauw ontstaat doordat we de donkere kosmos (zwart) door het zonlicht zien schemeren. Blauw wordt door intensivering violet. Door vermenging van zuivel geel en blauw ontstaat het neutrale groen, dat we in de natuur vinden.

Kleuren zijn dus eigenlijk halflichten of halfschaduwen volgens Goethe. Dat is de reden waarom ze gemengd 'hun specifieke eigenschappen tegen elkaar wegstrepen en iets schaduwachtigs, iets grijs voortbrengen'(de kleurenschaar). 

In tegenstelling tot de objectieve natuurwetenschappelijke kleurtheorieën van Newton en Itten, is Goethe’s kleurenleer meer gericht op de beleving van kleur. Daarom is deze (subjectieve) kleurtheorie geschikter voor de kunstschilder om betekenisvolle kleuren te mengen en een schilderij zeggingskracht te geven.

Ingewikkeld? In de nieuwe schildercusus vertel ik meer over Goethe's kleurenleer. Al schilderend ontdek je hoe het in de praktijk werkt.

We gaan op 23 april van start. Schilder je mee?
Lees verder en meld je aan.

De sneeuw van Monet is paars, blauw, geel, oranje.

Claude Monet, Lavacourt dans la neige

Monet gebruikt in het schilderij 'Lavacourt dans la neige' de kleuren lila, oranje en geel om sneeuw weer te geven. Onnatuurlijk? Dat valt wel mee. Als je buiten goed naar de sneeuw kijkt, ontdek je dat deze in het zonlicht zachtgeel of oranje oogt en in de schaduw blauw of paars.

Monet's kleuren zijn wel wat feller dan in de werkelijkheid. Misschien geeft de foto het schilderij ook niet helemaal goed weer. Toch wist Monet heel goed wat hij deed. Hij schilderde steeds hetzelfde onderwerp onder verschillende licht- en weersomstandigheden op een ander tijdstip van de dag. 

'Ik wil bovenal waarheidsgetrouw en exact zijn', zou Monet gezegd hebben: 'Het licht - daar gaat het om. De rest is bijzaak'. 

Niet de hooimijt of de sneeuw is het onderwerp, maar het licht zelf. Monet werkte vaak aan meerdere schilderijen uit een serie tegelijk, omdat het licht steeds veranderde. Monet was zich hiervan bewust door de fotografie, die in zijn tijd werd uitgevonden en die grote invloed hadden op het Impressionisme in de schilderkunst, waar Monet een belangrijke vertegenwoordiger van is. 

In het schilderij dat je hieronder ziet, is het kleurgebruik iets subtieler. De schaduwen zijn paarsblauw en tegenover deze koele tint zijn de lichtpartijen heel zacht oranje. Als je op de foto klikt, open je de afbeelding in hoge resolutie. Dan kun je de kleuren en verftoetsen nog beter bekijken. Neem eens een paar minuten de tijd om rond te dwalen over het schilderij. Verrassend?

Monet, La Pie (de ekster) Collectie Musee d'Orsay Parijs

Deze week hebben mijn cursisten en ikzelf ook sneeuw geschilderd. Impressionistisch net als Monet. Ben je nieuwsgierig naar de resultaten?

Lees dan ook het blog van Jeroen: 50 kleuren sneeuw.
En mijn volgende blog.

Anselm Kiefer 'Over the cities grass wil grow' (documentaire)

Toen ik in de jaren '90 op de kunstacademie zat maakte ik in het Stedelijk Museum voor het eerst kennis met het werk van Anselm Kiefer. Grote loden vliegtuigen en imposante metersgrote doeken met dikke lagen verf en materialen als stro, zand, glas, as, roestig ijzer, klei en lood. Ik was zwaar onder de indruk.

Om even een tijdsbeeld te schetsen: Photoshop was net uitgevonden, fotografie en video waren het nieuwe medium in de beeldende kunst en het einde van de schilderkunst werd afgekondigd. Conceptuele kunst en installaties waren hot. De inhoud van kunst was belangrijk en bij voorkeur ingewikkeld.

De thematiek van Anselm Kiefer is ook complex: intellectueel, en vaak filosofisch van aard. Godsdiensten, mythologie en literatuur zijn vaak terugkerende thema's, maar het gaat vooral om de geschiedenis van Duitsland. Kiefer werd op 8 mei 1945 in Donaueschingen geboren, kort na de Tweede Wereldoorlog. Het fascistische verleden werd in het naoorlogse Duitsland verzwegen, maar Kiefer bracht de geschiedenis van zijn geboorteland in zijn schilderijen weer tot leven.

Kiefer reanimeerde ook de schilderkunst. En hoe! Kiefer's reusachtige doeken zijn geen geen afbeeldingen van landschappen, zij zijn het desolate landschap zelf. Kiefer's schilderijen lijken met een snijbrander uit de aarde gesneden te zijn en vervolgens rechtop gezet.

Als je Sophie Fiennes' documentaire over Anselm Kiefer bekijkt dan blijkt de werkelijkheid hier niet ver naast te liggen. In een oude zijdefabriek in Barjac zie je Kiefer met graafmachines, hijskranen, branders en een team van assistenten aan het werk. het moet heerlijk zijn om je op een dergelijke schaal met materie te kunnen uitleven.

'Over the cities grass will grow' is de veelzeggende titel van de documentaire. Op het door mensen en oorlog verwoeste land bloeien de klaprozen in Kiefer's schilderijen. Kiefer's werk gaat niet alleen over vernietiging: als een Phoenix uit de as ontkiemt de natuur op een verbrande akker. In de zwaarte is daar de kwetsbare kracht en tere schoonheid van nieuw leven. Juist deze combinatie maakt de kunst van Anselm Kiefer zo krachtig.


Bekijk de documentaire ' Over the cities grass will grow.'
Anselm Kiefer, work and process.

Oranje snippers... aftreden koningin Beatrix?

'Landgenoten....'

Om 19:00 uur gaat Beatrix ons iets vertellen. Op twitter gonst het van de geruchten, dat de koningin aftreedt. Tja... welk nieuws kan het anders zijn?

Had Artsurfing student Jeroen van der Weide een vooruitziende blik? Hij maakte dit collage-portret van oranje snippers.

Over een uur weten we meer.

De kleur van sneeuw

Bloggen.. het kwam er even niet van. Soms heb je dat. Dan hebben andere zaken hogere prioriteit. In mijn geval stond de zorg voor mijn ouders voorop. Voor je het weet ben je dan een paar maanden verder en zelfs een nieuw jaar ingegaan. Dat lijkt me een mooi moment om het schrijven weer op te pakken.

In januari en februari zal ik vaak bloggen over kleur. Maar eerst wil ik je een vraag stellen.

Kijk eens naar buiten. Er ligt er sneeuw, alles is wit. Maar is wit wel wit? Of heeft de sneeuw wel degelijk kleur? Kijk eens hoe het licht op de sneeuw valt. Sneeuw die beschenen wordt door zonlicht heeft een andere kleur, dan sneeuw die in de schaduw ligt.

Voor ik je meer vertel wil ik graag dat je naar buiten gaat. Kijk en ontdek zelf: welke kleuren heeft de sneeuw?

Saskia is geen Rembrandt

O jee, ik ben jullie nog antwoorden schuldig. Over het portret van Saskia Uylenburgh dat vorig jaar met veel tam tam als nieuwe Rembrandt werd aangekondigd in de media.

Al vrij snel werd het bericht in de actualiteitenrubriek EenVandaag ontkracht door de Rembrandtspecialisten: Martin Bijl(restaurateur) en Ernst van de Wetering (Rembrandt Research Project).



In de video vertelt Bijl uit dat het portret wel sterk op een Rembrandt lijkt: "Het is ontzettend Remdbrandttiek. Het moet er naast zijn ontstaan: die kleur, de opbouw en het handje." Bijl denkt aan Govert Flinck, die een leerling van Rembrandt was.

Volgens het echtpaar Bleker uit Lochem is het bewuste schilderij in het atelier van Rembrandt gemaakt door Salomon Koninck (1609-1656). Het zou gaan om een verjaardagscadeau van Rembrandt aan Saskia die een maand eerder was bevallen hun derde kind.

Dit roept bij mij twee nieuwe vragen op:

• Wie zijn dat, de Blekers? 
• Waarop baseren zij hun uitspraak dat Koninck het werk geschilderd?

Je leest de antwoorden volgende week in een nieuw blog in de reeks Saskia en Rembrandt.

Nieuwe Rembrandt ontdekt? Of toch niet?

'Mogelijk nieuwe Rembrandt ontdekt', kopten de kranten zaterdag. Mijn aandacht was gewekt en ik las snel verder: "De Stichting Culturele Herdenkingen in Fryslân heeft mogelijk een nieuw schilderij van Rembrandt ontdekt. Het gaat om een tot nu toe onbekend portret van zijn vrouw Saskia van Uylenburgh. Een kunstverzamelaar, die verder anoniem wil blijven, heeft de stichting getipt. Hij heeft het schilderij een aantal jaren geleden voor een redelijke prijs in Zweden gekocht."



Dat riep bij mij meteen een paar vragen op:

• Wie zit er achter de mij onbekende friese Stichting Culturele Herdenkingen?
• Hoe weten zij of het om een echte Rembrandt gaat? 
• En dat woord 'mogelijk' in de koppen? Het is dus niet zeker?

Ik las verder: "Diverse experts hebben zich al over het schilderij gebogen. Volgens hen is het niet helemaal zeker dat Rembrandt het schilderij maakte. Het zou ook van zijn bekende leerling Govert Flinck kunnen zijn."

Rembrandt of Govert Flinck? 
Het is dus helemaal niet zeker. Vandaar het woord 'mogelijk'. Mijn derde vraag is beantwoord, maar ik heb weer twee nieuwe vragen:

• Wie zijn 'de diverse' experts en wat zeggen ze precies? De Nederlandse Rembrandt expert is Ernst van de Wetering van het Rembrandt Research Project. Heeft hij dit schilderij onderzocht?
• En wat heeft de nog steeds onbekende Stichting Culturele Herdenkingen met de 'ontdekking' te maken? 

Saskia Uylenburg is jarig

"Rembrandt heeft zijn enige vrouw en muze vele malen op doek vereeuwigd. De portretten van Saskia hangen over de hele wereld in beroemde musea zoals de Hermitage in Sint Petersburg. De stichting organiseert in oktober van dit jaar een grote herdenking rond de 400e geboortedag van Saskia Uylenburgh in Leeuwarden. De organisatie onderzoekt de mogelijkheid om het onbekende portret van de kunstverzamelaar naar Leeuwarden te halen."

De 'mogelijke ontdekking' blijkt een handige PR-stunt om aandacht te trekken voor de activiteiten rond de herdenking van Saskia's 400e verjaardag. Vandaar de betrokkenheid van De Stichting Culturele Herdenkingen. Het werkelijke nieuws is het jubileum.

Maar hoe zit het dan met die nieuwe Rembrandt .. of Govert Flink .. of ... ?
Als het lukt om het schilderij naar Leeuwarden te halen, dan krijg je daar dit najaar vast meer informatie. Maar dat is nog niet zeker. Het is zelfs vrij vaag. Je hebt vast geen zin om daarop te wachten.  Dat hoeft ook niet.

Vandaag heb ik een paar vragen bij het krantenartikel gesteld.
In een volgend blog lees je de antwoorden. Wordt vervolgd.

Zomerzwerf workshop: 25 en 26 augustus 2012

Komend weekend gaan we strandjutten en kunst maken langs de rivier de Lek.
Je kunt je nog aanmelden. 

Zaterdag 25 augustus: Experimenteel tekenen
We tekenen we met gevonden materialen, zoals houtskoolresten van een kampvuurtje en zachte stukjes steen afkomstig van de vroegere steenfabrieken.  Er is aandacht voor vorm, com-positie en lijnvoering. We sluiten af met een werkbespreking.

Zondag 26 augustus: Materiekunst – strandjutten
Ochtends beginnen we met een korte wandeling om materialen te verzamelen. Je verbindt deze tot  kleine schetsen (objecten). 's Middags maak je een groot materiekunstwerk op een houten paneel of ruimtelijk. Aan het eind van elke dag maken we een expositie op het strand en we sluiten af met een werkbespreking.

Praktische info
Zaterdag en zondag 25/26 augustus, van 10-16 uur. Docent Mieke Siemons.
Kosten 195 euro inclusief materialen. Je neemt zelf een lunchpakket en drinken mee. Vergeet ook je fotocamera niet. We verzamelen 's morgens langs de Lek. Je krijgt van mij de juiste locatie door en ik ben mobiel bereikbaar op 06-49748853.

Zoals het er nu uitziet, wordt het een warm weekend, dus vergeet je badkleding en handdoek niet. sen de stenen in het water.

Meld je aan via het inschijfformulier op www.knockart.nu

Achter de schermen van het Mauritshuis

Schilderijen verhuizen
Vorige maand was ik in het Koninklijk Museum voor Schone kunsten in Brussel. Vanwege een lekkage waren alle 15e en 16e eeuwse schilderijen naar een andere zaal verhuisd. Geen geringe operatie. Een film liet zien hoe zo'n verhuizing in zijn werk gaat. Omzichtig en uiterst secuur werd een groot altaarstuk van de muur gehaald. Mannen met witte handschoentjes schoven zwarte rubberen kussentjes onder de lijst, waarin zij... pff pfff wat lucht pompten, zodat de lijst centimeter voor centimeter omhoog kwam... Adembenemend spannend vond ik het.

Vermeer - Meisje met de parel

Een speciale uitnodiging
Een paar weken later was ik op een stille maandagmiddag voor een lezing in een 'gesloten' Gemeentemuseum. Op twitter las ik dat het Mauritshuis die dag haar meesterwerken in het Gemeentemuseum aan het ophangen was. Ik zag direct de filmbeelden weer voor me en bedacht me hoe gaaf ik het zou vinden om zelf zo'n verhuizing mee te maken. Ik besloot het gewoon te vragen en stuurde een tweet naar het Mauritshuis. Al gauw kreeg ik antwoord:

Geen kijkje achter de schermen bij de verhuizing, maar wel een uitnodiging voor de persopening een week later. Natuurlijk ging ik: colbertje aan, schrijfblok onder de arm, op naar Den Haag.

Bijzondere ontmoetingen
Daar zat ik ineens met conservatoren en directeuren van Mauritshuis en Gemeentemuseum aan de lunchtafel. KNOCKaRT lazen ze op mijn naamkaartje, dat kenden ze nog niet. Wat deed ik precies? Ik antwoordde en vroeg zelf honderduit. Ik wilde natuurlijk alles weten over de verbouwing van het Mauritshuis, de verhuizing van de meesterwerken en nieuwe tentoonstelling in het Gemeentemuseum.

Tijdens de wandeling van restaurant Gember naar het museum liep ik naast Emilie Gordenker, directeur van het Mauritshuis. Het gesprek ging over social media en ik vroeg: "Doen jullie ook mee met collectievissen"? Het leek haar een goede manier om online zichtbaar te blijven tijdens de verbouwing. We spraken af dat ik mijn artikel over collectievissen naar de marketingafdeling zou sturen.

Tijdens de lezing belandde ik naast Mariette Haveman, hoofdredacteur van Kunstschrift. Ze gaf me een hand en las mijn naamkaartje: "KNOCKaRT... waar schrijf jij voor? Ik vertelde over mijn blog en workshops, met name die over Paul Klee. "Maakte Paul Klee zijn verven zelf?" vroeg ze. Ik moest het antwoord schuldig blijven, want ik weet het niet zeker. Maar ik vermoed van wel, zoals Klee altijd met materialen aan het experimenteren was... het kan haast niet anders. Dat ga ik nazoeken.

Vermeer - Gezicht op Delft

De meesterwerken

Na de lezing mochten we de tentoonstelling in. De suppoost deed met een sleutel de deur voor ons open. De meesterwerken schitterden ons tegemoet. Door te kiezen voor donker gekleurde wanden is de intieme sfeer van het stadspaleis behouden en lijken de werken haast licht te geven. In de daglichtzalen van het Gemeentemuseum is de lichtval anders dan in het Mauritshuis: getemperd natuurlijk licht van boven, aangevuld met spots. De juiste belichting doet wonderen voor een goed schilderij. Ook hangen de schilderijen ruimer dan in het Mauritshuis, waardoor ze nog beter uitkomen. En schilderijen die hoog hingen in het trappenhuis van het stadspaleis hangen nu op ooghoogte, waardoor je ze beter kunt bekijken dan ooit. "Onze collectie heeft nog meer kwaliteit, dan we dachten", vonden de medewerkers van het Mauritshuis zelf. En ik kan het alleen maar met hen eens zijn.

Zes eeuwen kunst onder een dak
Tot en met 30 juni 2014 logeren de topstukken uit de collectie van het Mauritshuis in het Gemeentemuseum Den Haag. In het verlengde van deze presentatie, toont het Gemeentemuseum haar eigen hoogtepunten uit de moderne kunst in een nieuwe, thematische opstelling.
Bezoek het Gemeentemuseum.


Het nieuwe Mauritshuis
Medio 2014 worden de renovatiewerkzaamheden afgerond en opent het Mauritshuis zijn deuren weer in het monumentale pand aan de Hofvijver, aangevuld met een ondergrondse foyer en het aan de overkant van de straat liggende gebouw Plein 26.

Like ons op facebook:
Gemeentemuseum
Mauritshuis
KNOCKaRTkunstnieuws

Basquiat - The radiant child (trailer)

Vanavond is Jean Michel Basquiat onze inspiratiebron in de schildercursus 'Ontdek je eigen beeldtaal'. Om vast in de stemming te komen de trailer van de film The radiant child over Basquiat.



Bekijk deel 1 van The Radiant child (via YouTube)
Bekijk deel 2 - deel 3 - deel 4 - deel 5 - deel 6 - deel 7