De kunst van het beelddenken

Anderhalf jaar geleden ontdekte ik in een gesprek met Saskia Smet van Beeldspiegel, dat ik wel eens beelddenker kon zijn. Ik zat niet echt te wachten op een etiket. Maar hoe meer ik me in beelddenken verdiepte, hoe blijer ik werd. Ik begrijp weer een stukje meer van mezelf. Graag leg ik je uit wat beelddenken inhoudt.

Beelddenken is ruimtelijk denken

Tegenover beelddenken staat het begripsdenken of taaldenken via een een logische keten van woorden en begrippen: van A naar B via C ... beland je bij X. Taaldenken is de wijze van denken, die ons op school wordt aangeleerd. Beelddenken is denken in ruimtelijke 'beelden' en dus niet in tweedimensionale plaatjes. Het begrip 'beeld' is meer dan enkel visueel. Het kan gaan om handelingen of belevenissen. Ook kunnen geluiden of emoties meespelen. Een beelddenker ervaart een idee als een ruimtelijk 'ding' en kan hier in gedachten omheen lopen om het van alle kanten te 'bekijken'. Doordat hij het idee zo op verschillende manieren waarneemt, wordt het geheel steeds duidelijker in zijn hoofd. Er worden aspecten aan toegevoegd of vanaf gehaald. In gedachten schaaft de beelddenker het idee bij tot het af is.

De beeldhouwer als metafoor

Je kunt het denkproces van de beelddenker vergelijken met de werkmethode van een beeldend kunstenaar, die een beeld van klei boetseert. Zie je voor je hoe hij het van alle kanten bestudeert. Hij haalt wat klei weg, loopt eens om het beeld heen en voegt ergens anders klei toe, net zolang tot het beeld naar zijn zin is. Terwijl je je dit voorstelt, ben je zelf ook aan het beelddenken. Je 'ziet' de beeldhouwer en zijn beeld voor je, misschien visueel, als een film. Of het is of je stelt je voor dat je zelf de beeldhouwer bent, je voelt de koele klei in je handen. Het is of de spieren van je handen in actie willen komen om de massa te kneden. Je kunt in je lijf ervaren, hoe je je arm wilt uitstrekken om een stuk klei aan het beeld te plakken.

Beelddenken is associatief denken.

Het ene beeld roept het andere op en dit gaat bliksemsnel. Zo snel dat een deel van de beelden onbewust blijft. Dat maakt het voor een beelddenker vaak lastig om uit te leggen wat zijn gedachtengang is. Woorden vragen te veel tijd, als je in gedachten alweer 10 beelden verder bent. Veel beelddenkers zijn creatief.

Aangeboren of aangeleerd?

Niemand is 100% beelddenker of 100% begripsdenker. We gebruiken beide manieren van denken. Alleen hebben we een voorkeur voor de ene of de andere denkwijze. Allemaal worden we geboren als beelddenker. In het begin van ons leven hadden we nog geen woorden, geen taal. Met het aanleren van taal leren we ook abstract denken in woorden en begrippen. Dit leren gaat stapje voor stapje, omdat alles ineens veel te moeilijk zou zijn. Het begripsdenken gaat langzaamaan het beelddenken vervangen in ons brein. Ons onderwijssysteem is ingesteld op begripsdenken. De wetenschap ook, onze hele maatschappij. Daarmee verliezen we een stuk creativiteit en dat is zonde. Het goede nieuws is dat we allemaal het beelddenken ook weer kunnen trainen.

Meer weten over beelddenken?

Dan zijn de trainingen van Mechel Ensing een aanrader.
Zelf geef ik via twitter informatie over beelddenken. Ik richt mij hierbij op volwassenen en beschouw beelddenken als een kwaliteit of karaktereigenschap en niet als een probleem.